Giuseppe Tornatore – “Cinema Paradiso”

    Akcję filmu Giuseppe Tornatore umieścił w małym sycylijskim miasteczku zaraz po II wojnie światowej. Dlaczego to jest ważne? Kiedy zaczniecie oglądać „Cinema Paradiso”, przeniesiecie się w czasie i przestrzeni. Ten obraz zbudowano z taką dbałością o szczegóły, że każde ujęcie, wnętrze, perspektywa, grupowe sceny cieszą oko i czarują. Wydaje się, że opowieścią autorzy objęli zwykłych ludzi, ale prosta i przejmująca muzyka Ennio Morricone, świetna gra aktorów powodują, że widz wpatruje się jak urzeczony. Obserwujemy toczące się powoli życie, realia włoskiej prowincji z mafią, odbudowującym się po wojnie życiem, księdzem troszczącym się o moralność i kinem jako jedyną liczącą się rozrywką.

Bohaterów jest dwóch, a łączy ich, mimo ogromnej różnicy wieku, niezwykła przyjaźń. Alfredo to operator odtwarzający filmy w kościele, ponieważ na prawdziwy budynek do tego przeznaczony trzeba jeszcze poczekać. Salvatore to malec służący do mszy jako ministrant, uciekający samotnie wychowującej go matce i nieustannie wkraczający do pomieszczenia operatora, naprzykrzający mu się i wynoszący ścinki taśmy filmowej. Salvatore dorasta i staje się młodzieńcem, którego wyobraźnią zawładnęło kino. W tym miejscu absolutnie zalecam obejrzenie filmu, ponieważ dalej przeczytacie wskazówki, jak wykorzystać jego znajomość do napisania maturalnej pracy bądź zdania egzaminu ustnego.

Gdyby komuś nie podobały się moje zachwyty, może zacząć krytykę dzieła Tornatore od tego, że bohaterem na początku jest malec, a to właśnie motyw zawsze chwytający za serce. Nie dość, że malec, to jeszcze półsierota. Jego matka wpada co i rusz w rozpacz, a Salvatore znajduje w Alfredo nie tylko przyjaciela, ale też zastępczego ojca. Krytycy powiedzą: wyciskacz łez. Nie wiadomo jednak, skąd ta magia filmu? Może właśnie z autotematyzmu. Dzieło mówi o kinie, o jego sile oddziaływania, o mocy przenoszenia do innego czasu i innych miejsc, gdzie bohaterowie przeżywają namiętne romanse, mężczyźni walczą, kobiety uwodzą, dyliżans będzie zaatakowany przez Indian, a mizerota grany przez Charliego Chaplina wygra bokserski mecz, niczym baletmistrz, zręcznie unikając ciosów. W kinie wszystko jest możliwe. I tak Salvatore idąc za radą Alfredo wyjedzie z rodzinnej mieściny i uda się w świat, by tak naprawdę spełnić marzenia swego starego przyjaciela. „Cinema Paradiso” jest bowiem także filmem o poczuciu niespełnienia, tęsknocie za lepszym życiem, światem bogatszym we wrażenia. Ciekawe jest, że gdy po wielu latach Salvatore wróci do miejsca, gdzie się wychował, syty chwały, spełniony jako reżyser, będzie czuł, że coś bezpowrotnie minęło. Czyżby zatem z każdym życiem wiązało się poczucie straty, niepewność, czy dokonaliśmy dobrych wyborów?

„Cinema Paradiso” to opowieść o różnych losach dwóch mężczyzn. Jeden nie opuścił miejsca urodzenia, drugi wyfrunął daleko i wiele dokonał. Obaj jednak radość życia chłonęli z domieszką goryczy. Tego jednak widz dowiaduje się na samym końcu.

Piękna w „Cinema Paradiso” jest więź między Alfredo i małym Toto. Salvatore chce też kiedyś wyświetlać filmy, ale przyjaciel przekonuje go, że to nudna i uciążliwa praca. Kiedy chłopiec dojrzeje do samodzielnych decyzji, Alfredo każe mu wyjechać i ponieważ zdaje sobie sprawę z łączącej ich przyjaźni, zabroni mu wracać. Zapewnia, że jeśli kiedykolwiek Toto wróci, to on i tak nie wpuści go do swego domu. To wielkie wyrzeczenie dla dobra młodzieńca. Salvatore dotrzymał słowa, ale nie jest chyba pewien, czy było warto.

Jeśli przygotowujecie się do egzaminu, z „Cinema Paradiso” zaczerpniecie materiał do tematów:

1. Czym może być dla ludzi sztuka?

       Krótka odpowiedź: inspiracją, ucieczką od szarej, smutnej, przygnębiającej, zbyt dobrze znanej codzienności, formą dla marzeń, ukonkretnieniem ich w opowieści, obrazach, muzyce, tańcu.

2. Jaką wartość może mieć przyjaźń?

       Krótka odpowiedź: tak się dzieje, że więcej do życia Toto wniosła przyjaźń niż miłość.

3. Jak przedstawia się w sztuce i literaturze dzieciństwo?

       Krótka odpowiedź: tu dzieciństwo ukazane zostało jako piękny, beztroski czas pomimo wszystko; film jest poetycki, liryczny… magia świata i kina równoważona przez prozę życia, przez dosłowność, kiedy na przykład widzimy osły prowadzone przez plac, brud w kabinie operatora, twarze pracujących starców, skupienie i naiwność prowincjuszy, obcinanie chłopcom włosów przez kowala na ulicy i opryskiwanie ich głów płynem przeciwko wszom.

4. Czy można łączyć prozaiczność z poetyckością, liryzm z realizmem?

      Krótka odpowiedź: już wiecie, że można 🙂 … to jeden z bardzo dobrych przepisów na wielkie dzieło; reżyser nie może nas oszukiwać, wiemy przecież, że życie nie jest bajką; z drugiej strony nie interesuje nas to, co dobrze znamy; tajemnica powodzenia artysty tkwi zatem w umiejętnym połączeniu tych składników: opisu świata takim, jakim on jest z dodaniem szczypty łagodności, czaru, niezwykłej urody; dla mnie widoczne jest to już w pierwszym ujęciu: piękne morze, w którym odbija się słońce, w kadr po chwili „wchodzi” firanka poruszana wiatrem i orientujemy się, że kamera „spogląda” przez okno… proza życia, w którym jest jednak cudowność natury… i muzyki Morricone.

5. Czy w literaturze i filmie można łączyć dramaturgię z komizmem?                                                          

     Krótka odpowiedź: to także dla wielkich mistrzów znakomite narzędzie. Jeśli potrafią zagrać na tych dwu instrumentach. W kabinie operatora wybucha pożar, Toto ratuje życie przyjacielowi, choć nikt inny, poza malcem, nie potrafi zdobyć się na odwagę. Komizmu w Cinema Paradiso jest dużo, by przypomnieć choćby entuzjazm tłumu, gdy po raz pierwszy, już poza cenzurą księdza, widzowie kina mogli zobaczyć w kinie pocałunek. Komizm i tragizm łączył znakomicie Szekspir. 

6. Czy może powstać udane dzieło będące opowieścią o miejscu?

      Krótka odpowiedź: oprócz Alfredo i Toto „Cinema Paradiso” ma także innego bohatera. To zmieniające się na oczach widza miasteczko, które w latach powojennych niewiele różni się od wsi, a z czasem wypełniają je coraz to nowocześniejsze budynki i samochody. Przed naszymi oczami przewijają się historie anonimowych postaci, jedni dorastają, inni zakładają rodziny, ktoś wyjeżdża na zawsze, ktoś nagle się bogaci, ów ginie w przestępczych porachunkach.

7. Jaką rolę odgrywa w sztuce motyw historii życia jednego człowieka?

    Krótka odpowiedź:  Historia jednego życia, od dzieciństwa, przez młodość, po wiek dojrzały to motyw bardzo użyteczny. Odbiorcy łatwo identyfikują się z postacią. Przechodzenie przez różne etapy życia dotyczy każdego. Twórcy Forresta Gumpa również to wykorzystali. 

8. Motyw teatru w teatrze i filmu w filmie.

    Krótka odpowiedź: Co wymyślił Szekspir, wypada naśladować. Cinema Paradiso to hołd złożony kinu, które już ponad wiek towarzyszy ludziom, bawi ich, wzrusza, inspiruje, obdarza wrażeniami, dopełnia, inspiruje, wzbogaca. 

Jeśli masz ochotę wesprzeć finansowo działanie tego serwisu, przyczynić się do jego rozwoju, możesz dokonać wpłaty/przelewu na konto firmy: Sztuka Słowa PL, Tomasz Filipowicz.

Nr: 15 2490 0005 0000 4500 8617 6460 

Tytułem: SERWIS EDUKACYJNY 

Kategoria: Film