Jak napisać dobre opowiadanie? ABC

Opowiadanie to forma wspólna dla całej ludzkości, powszechna i często wykorzystywana. W szkole ćwiczy się pisanie opowiadań już w czwartej klasie szkoły podstawowej, a zdarzało się, że była ważnym elementem egzaminu gimnazjalnego.

Jak zatem napisać dobre opowiadanie? Jak nauczyć dziecko pisania opowiadań?

Najważniejsze elementy:

1. Miejsce i czas
2. Narracja
3. Główny bohater – protagonista
4. Antagonista – przeciwnik głównego bohatera bądź przeciwności, z jakimi się zmierzy
5. Fabuła:
   1. Zawiązanie akcji zaraz po ekspozycji
   2. Zwroty akcji
   3. Punkt kulminacyjny blisko zakończenia
   4. Rozwiązanie akcji, epilog
6. Uczucia, emocje
7. Atmosfera
8. Problematyka i wartości
9. Zmiana, która zaszła w życiu, osobowości bohatera

Omówienie poszczególnych elementów po kolei:

1. Miejsce i czas należy określić wyraźnie na początku. Ludzka wyobraźnia wymaga, by pojawiły się te informacje. Proszę zwrócić uwagę na to, że słowa: „ przy ulicy Jaśminowej 16” mówią o wiele mniej niż: „w małym, spokojnym miasteczku położonym z dala od dużych ośrodków przemysłu”,„przy zacisznej uliczce na peryferiach wielkiego miasta”„w starej, wymagającej od dawna remontu kamienicy”.Podobnie wygląda określanie czasu. Słowa: „piętnastego lipca 2017 roku” powiedzą nam mniej niż:„w środku upalnego, słonecznego dnia”,

   „zimnego jesiennego wieczoru”.

2. Narracja to sposób opowiadania. Pierwszy wybór, przed jakim staje autor, dotyczy decyzji, czy narrator będzie kimś konkretnym, czy abstraktem. W tym pierwszym przypadku zazwyczaj nie może być mowy o wszechwiedzy. Narrator pierwszoosobowy, o takim teraz mówimy, musi móc wytłumaczyć się, skąd coś wie. Nie ma prawa powiedzieć, o czym myślał ktoś inny.Narrator trzecioosobowy, abstrakcyjny ma taką możliwość. On nie tłumaczy się, skąd coś wie. Po prostu wie. Wie, co myśli ktoś inny. Wie, co robi ten ktoś, gdy jest sam. Wie, o czym rozmawiają dwie osoby w cztery oczy. On unosi się nad światem niczym duch, przenika do umysłów i zamkniętych pomieszczeń.Narrator pierwszoosobowy, który jest częścią opisywanego świata, ma prawo powiedzieć na pewno, co sam czuje, co myśli. Co do innych, ma prawo domyślać się albo mówić, gdy zostanie poinformowany przez nich, może się też domyślać, zgadywać z wyrazu twarzy itd.
3. Wyobrażając sobie tego bohatera, dobrze jest „wejść w jego skórę”, poczuć jego emocje. Sprawdzają się postaci wyraziste, krwiste, z mocnym charakterem. Może być to stary kocur sprawujący niepodzielnie władzę w najbliższej okolicy, pewny swego, opanowany, flegmatyczny.Może być to młoda wysportowana dziewczyna, dwoje taterników. Odnosząc się do realiów szkolnych dobrym kandydatem na protagonistę będzie: chłopiec wyobcowany, trzymający się z boku – typ ofiary, bądź przeciwnie – klasowa gwiazda, ulubieniec, lider, śmieszek. Postaci takie łatwo przeprowadzić przez ciąg zdarzeń, by poddać je jakiejś próbie, doprowadzić do przemiany bądź wyświetlenia i odkrycia przez nie same innej strony ich natury.
4. Antagonista to coś lub ktoś, z kim lub czym protagonista będzie się zmagał. Może to być przyrodniczy kataklizm, zagubienie w lesie dwójki małych rowerzystów, przestępca, który zagraża bezpieczeństwu obywateli, ścigany przez policjanta. Kiedy wymyślamy lub pomagamy komuś wymyślić bohatera – protagonistę, to najlepiej jest od razu poszukiwać dla niego antagonisty. Stary kocur, o którym wszyscy w okolicy wiedzą, że nie wkracza się bezkarnie na jego teren, może nagle zostać zaskoczony nieznanym zapachem zwiastującym intruza. Ów nieproszony gość okaże się domowym wypieszczonym kotem zgubionym bądź wyrzuconym przez właścicieli i stary wojownik będzie musiał odkryć w sobie litość i współczucie dla ofiary losu. Antagonistą dla kocura będzie jego nawyk walki, agresja, niechęć do obcych. Antagonistą będzie też coś zupełnie nowego w jego życiu, coś z czym się trzeba będzie zmierzyć.

5. Układanie fabuły zacząć można od zawiązania akcji lub od punktu kulminacyjnego. Zwroty akcji to coś, co decyduje o jakości opowiadania, trzyma w napięciu, czyni całą historię ciekawą. Słuchacz i czytelnik nie poświęca czasu i uwagi, by zapoznać się z czymś, co jest znane, schematyczne, przewidywalne. Wysportowana dziewczyna biegająca codziennie po alejkach dobrze sobie znanego parku, pewnego poranka traci w nim orientację z powodu gęstej mgły. Gubi się i krąży, nie mogąc trafić do wyjścia. Z tumanów pary wyłania się postać, narasta napięcie, ponieważ początkowo jest niewyraźna, niewidoczna, ale okazuje się, że to osoba znana bohaterce, rozpoznana, która udziela jej pomocy. Ciekawie będzie, jeśli dowiemy się, że to bezdomny, którego wspierała czasem dobrym słowem lub dzieliła się z nim śniadaniem. Teraz się odwdzięcza wskazaniem właściwej drogi do wyjścia.Fabuła musi mieć wyrazisty początek i równie jednoznaczne zakończenie z puentą nawiązującą na przykład do tematu opowiadania zadanego przez nauczyciela lub nauczycielkę. Jeśli tematem jest: Bywa, że sama droga do celu okazuje się o wiele ważniejsza od jego osiągnięcia, to na końcu dobrze jest wprost, explicite verbis, słowa z tematu przywołać. W góry wyruszyła para turystów, która od dłuższego czasu zamierzała zdobyć szczyt. Nastąpiło po drodze załamanie pogody, trzeba było ratować życie, a nie myśleć o kontynuowaniu wspinaczki. Podczas zejścia para wędrowców ma jednak pełne ręce roboty, angażując się w akcję ratunkową, ponieważ ofiar ulewy, śnieżycy, wichury, burzy, trzęsienia ziemi, czy co tam sobie jeszcze wymyślimy, nie brakuje. Szczyt, napiszemy w ostatnim zdaniu, puencie, osiągnięty nie został, ale czasem sama droga do celu może mieć większą wartość niż jego osiągnięcie.a) Zawiązanie akcji – to pierwsze wydarzenie, ekspozycja – prezentacja sytuacji i protagonistyb) Zwrot akcji to zdarzeniem które utrudnia bądź chwilowo uniemożliwia osiągnięcie celu przez protagonistę: załamanie pogody, zgubienie w lesie stają nagle na przeszkodzie dokończenia wspinaczki, przejażdżki rowerowej itp.

   c) Punkt kulminacyjny to moment poprzedzający przesilenie, to nagromadzenie przeciwności, splot utrudnień, które zostaną pokonane. Napięcie jest tu najwyższe, emocje bohaterów najsilniejsze, zaniepokojenie czytelnika i zaangażowanie w lekturę najpoważniejsze. Nie może być pewien, jak potoczą się wydarzenia.

   d) Epilog może być opisem sytuacji po pewnym czasie… po kilku dniach od rozwiązania akcji. Stanowi podsumowanie, nierzadko zawiera puentę. Rozwiązanie akcji to ostatnie wydarzenie przynależące do wątku, w tym samym czasie i przestrzeni.

6. Uczucia, emocje są nieodzowne do tego, by opowiadanie poruszyło i „wciągnęło” czytelnika. Dodaje opowieści i bohaterom rumieńców. Nie wystarczy wyobrażać sobie postać, trzeba napisać, że czuła się niepewnie, zamarła ze strachu, nie mogła się ruszyć, rozczuliła się, poczuła pewniej itd.

7. Atmosfera – jest czymś ulotnym, ale dopełnia obraz opisywanego świata. Słoneczny dzień, pachnące łąki, śpiew ptaków – nic się nie wydarzyło, a wyobraźnia już buduje rzeczywistość. W horrorach sama atmosfera potrafi zjeżyć włos na głowie.

8. Problematyka pojawia się, gdy stawiamy bohatera lub całą grupę przed ważnym wyborem. Znaczenie wyboru związane jest ze światem wartości. Ktoś musi zdecydować, czy zostanie w wiosce, by wspierać rodziców, wspólnotę, czy w imię wolności, prawa do samorealizacji opuści ją i poszuka szczęścia w świecie. Dziewczyna powinna zostawić brutalnego chłopaka, wyzwolić spod jego wpływu czy może trwać przy nim i starać się go zmienić.To ważne, jak widzicie Państwo, dlatego od wymyślenia konfliktu wartości można zacząć pisanie opowiadania, a w następnej kolejności dobierać czas, miejsce, bohaterów, scenerię i budować fabułę.
9. My sami uczymy się cały czas, w opowiadaniu powinno być jak w życiu. Dobrze więc, by zrelacjonowane wydarzenia jakoś wpłynęły na postać lub grupę, społeczność. W finale pokazujemy zmianę. Wyłoniła się z mroku jakaś strona osobowości, człowieczeństwa, natury lub przeciwnie, coś się skończyło, umarło, zeszło na dalszy plan.

Pisanie opowiadań to wielka sztuka. Trudno stworzyć niezawodny instruktaż. Mam nadzieję, że ten krótki poradnik pomoże zarówno praktykom modnego teraz story tellingu, jak i uczniom oraz wspierającym ich rodzicom.

Jeśli masz ochotę wesprzeć finansowo działanie tego serwisu, przyczynić się do jego rozwoju, możesz dokonać wpłaty/przelewu na konto firmy: Sztuka Słowa PL, Tomasz Filipowicz.

Nr: 15 2490 0005 0000 4500 8617 6460 

Tytułem: SERWIS EDUKACYJNY 

Kategoria: Jak pisać