klasycyzm w literaturze

Klasycyzm w literaturze

Trwały w kulturze nurt, a jednocześnie kanon estetyczny, którego przedstawiciele nawiązywali do antyku tak w treści, jak i w formie swoich utworów. Kluczowym pojęciem klasycyzmu jest harmonia, najważniejszą regułą – zasada decorum, czyli stosowności. Zgodnie z nią do tematu musiał być odpowiednio dobrany gatunek: „wysoki” bądź „niski”, styl: podniosły lub potoczny i bohater. W „Antygonie” niezwykle ważny problem ujęty został w formę tragedii. Bohaterami są członkowie królewskiej rodziny, którzy nie mówią językiem zwyczajnym, nieformalnym, codziennym. Starożytni stworzyli system gatunków. Tragedia i epopeja były gatunkami „wysokimi”, komedia i poemat heroikomiczny „niskimi”.

Podmiot mówiący utworów klasycyzujących przyjmował często postawę opartą na filozofii stoickiej bądź epikurejskiej, a czasem ich obu jednocześnie. Bliska była mu Arystotelesowska zasada aurea mediocritas – złotego środka, czyli postawy równowagi między skrajnymi przeciwieństwami.

Klasycyzm to zjawisko trwałe w kulturze. Po raz pierwszy uwidocznił się w epoce renesansu, dominował w siedemnastowiecznej Francji na dworze wielkiego mecenasa sztuki, Ludwika XIV. Był najważniejszym nurtem literackim w polskim Oświeceniu. Klasycyzm powrócił pod koniec XIX wieku w twórczości parnasistów, a u nas w poezji Leopolda Staffa. Największy klasyk polskiej literatury po 1945 roku to Zbigniew Herbert, choć o klasycyzmie, może mniej oczywistym i widocznym, możemy mówić także, analizując dorobek Wisławy Szymborskiej i skamandrytów.

Na bardziej szczegółowe omówienie zasługuje klasycyzm polskiego oświecenia, który z trzech zadań poezji wyznaczonych jeszcze przez Horacego: uczyć, bawić, poruszać za najważniejsze obrał pierwsze dwa. Uczyć, bawiąc było wymogiem epoki, potrzebą chwili. Życie polityczne, społeczne, gospodarcze w Rzeczpospolitej trawił kryzys. W systemie demokracji podnieść się z upadku można było, tylko zyskując poparcie szlacheckiej masy. To można było uzyskać jedynie drogą długiej i konsekwentnej pracy nad jej świadomością.

Podmiot mówiący dzieł klasycyzujących kreował siebie na nauczyciela i mędrca, unikał konkretu historycznego i geograficznego, chętnie posługiwał się pojęciami abstrakcyjnymi. Klasycyzm oświeceniowy trwale związał się z racjonalizmem, najważniejszym prądem intelektualnym epoki.

Cechy te świetnie widać w Hymnie o miłości ojczyzny Ignacego Krasickiego.

Święta miłości kochanej ojczyzny, 

Czują cię tylko umysły poczciwe! 

Dla ciebie zjadłe smakują trucizny,

Dla ciebie więzy, pęta niezelżywe. 

Kształcisz kalectwo przez chwalebne blizny, 

Gnieździsz w umyśle rozkoszy prawdziwe, 

Byle cię można wspomóc, byle wspierać, 

Nie żal żyć w nędzy, nie żal i umierać.

Miłość ojczyzny jest pojęciem abstrakcyjnym, hymn to gatunek „wysoki”, styl podniosły, bardziej bowiem wzniośle i uroczyście niż tak: „święta miłości” chyba nie można. Uczucia tradycyjnie wiążemy z sercem, a nie umysłem, ale przecież oświecenie to epoka rozumu, a zatem dwukrotnie uczucie to w tych ośmiu wersach umiejscowiono w umyśle.

Proszę zwrócić uwagę, czy w utworze pojawia się jakikolwiek konkret historyczny bądź geograficzny. Gdyby pominąć specyfikę języka sprzed lat, nie udałoby się powiązać go nie tylko z epoką, ale nawet krajem. Cóż by szkodziło, żeby pod słowami Krasickiego podpisał się patriota – obywatel Zanzibaru? Tekst jest uniwersalny. Wszystkie powyższe cechy są jeszcze bardziej widoczne, gdy porównamy tekst Hymnu z utworami sentymentalnymi, choćby Franciszka Karpińskiego, o zbliżonej tematyce, „Pieśnią dziada sokalskiego w kordonie cesarskim” i „Żalami Sarmaty nad grobem Zygmunta Augusta”.

Przyjrzeć można się także lubianemu przez autorów podręczników wierszowi Staffa „Przedśpiew” i koniecznie należy przestudiować utwór Zbigniewa Herberta „Dlaczego klasycy”, który mógłby stać się manifestem klasyków współczesności.

Klasycyzm jest istotny w kulturze również dlatego, ze stanowi trwały zbiór odniesień dla wszystkich, którzy wobec niego sytuują się w opozycji, choćby dla romantyków.

Jeśli masz ochotę wesprzeć finansowo działanie tego serwisu, przyczynić się do jego rozwoju, możesz dokonać wpłaty/przelewu na konto firmy: Sztuka Słowa PL, Tomasz Filipowicz.

Nr: 15 2490 0005 0000 4500 8617 6460 

Tytułem: SERWIS EDUKACYJNY 

Kategoria: Uncategorized