Dlaczego? – uwag kilka o tym ważnym słowie, czyli po co się uczymy…

Postanowiłem poświęcić dzisiejszy wpis temu jednemu słowu. Możemy w szkole i podczas samodzielnej nauki odpowiadać na pytania: kto? co? kiedy? gdzie? Pytanie “dlaczego” jest jednak ważniejsze… Odpowiedź na nie przynosi więcej pożytku niż na poprzednie. Poszukiwanie jej staje się fascynującą intelektualną przygodą i bardzo często nie ma końca. Są pytania w historii, na które gotowe już odpowiedzi wciąż nie satysfakcjonują badaczy, na przykład, dlaczego doszło do wybuchu I wojny światowej. 

Czy zastanawialiście się kiedyś, dlaczego to w Azji i Europie rozwinęły się cywilizacje, które promieniowały dalej i “uruchamiały” kolejne obszary rozwoju? Innymi słowy, dlaczego to Europejczycy odkryli, spenetrowali obszary, podbili i podporządkowali sobie rdzennych mieszkańców Afryki i obu Ameryk, a w końcu i Australii, a nie odwrotnie? Może to nie przypadek. Jedna z hipotez pochodzi od biologa, który zwrócił uwagę na to, że ludność Euroazji tylko raz musiała zadawać sobie trud wyhodowania roślin przydatnych w rolnictwie i zwierząt. Równoleżnikowe ułożenie kontynentu ułatwiało przenoszenie takiej zdobyczy na nowe terytoria. Co wytworzono raz, mogło być wykorzystywane tysiące kilometrów dalej. Na kontynentach rozpościerających się południkowo, niestety, dwukrotnie należało wynaleźć to samo, ponieważ przenoszenie roślin i przeprowadzanie zwierząt z miejsca na miejsce oznaczało przekraczanie innych stref klimatycznych. Okolice podzwrotnikowe mogły być odpowiednie do uprawy i hodowli jakiegoś gatunku, ale z południa na północ i odwrotnie przenieść ich nie można było, ponieważ po drodze była strefa zwrotnikowa i równikowa. Dlatego Azja i Europa rozwijały się szybciej, zyskały przewagę i to statki Portugalczyków, Hiszpanów, Holendrów i Anglików docierały do Afryki i obu Ameryk. 

Czy zastanawialiście się, dlaczego dzieła drobiazgowo opisujące rzeczywistość są dla większości z Was nie do strawienia? Zwróćcie uwagę, że “Pan Tadeusz” i “Lalka” powstawały w czasach, gdy albo fotografii nie było albo rozpoczynał się jej rozwój. Zdjęcia robiono w pomieszczeniach, bez kolorów, migawki. Zazwyczaj były to portrety. Dopiero postęp w tej dziedzinie, rozwój filmu spowodowały, że opis świata, budynków, przyrody, strojów, mebli, detali stracił sens. O wiele łatwiej przedstawić coś przy pomocy obrazu. 

Czy zastanawialiście się, dlaczego w roku 622 nagle na pustynnych terenach dosłownie eksplodowała cywilizacja arabska? W 732 roku, ledwie sto dziesięć lat później Karol Młot pokonał wojska Maurów pod Poitiers, na terenie dzisiejszej Francji. Arabowie zajęli ogromne obszary Bliskiego Wschodu, Afryki Północnej i prawie cały Półwysep Iberyjski. W ciągu tak krótkiego czasu! Weźcie pod uwagę, że środkiem transportu był koń i wielbłąd, a ekspansja mających świetną armię Rzymian trwała wolniej. Jak to się stało? Na pewno podbój ułatwiała polityczna i organizacyjna próżnia pozostała po upadku imperium rzymskiego, ale to nie wyjaśnia wszystkiego. Cordoba, która stała się stolicą kalifatu, była w VIII wieku naszej ery najnowocześniejszym miastem Europy. Arabowie wyprzedzali pozostałych mieszkańców naszego kontynentu prawie w każdej z dziedzin nauki, zaczynając od matematyki, przez filozofię, po medycynę. Znali się lepiej na nawigacji i wytwarzaniu stali. Wszystko zaczęło się od Mekki i Medyny otoczonej pustyniami. Impulsem do rozwoju stała się religia oparta na świętym tekście. Tekst pochodzący od Boga lub proroka to taki, w którym nie wolno niczego zmienić, otoczony jest najwyższym szacunkiem i kultem. Rozszerzanie oddziaływania takiej religii wymaga kopiowania tekstu, a to z kolei dużej rzeszy umiejących pisać i czytać. Powstają zatem szkoły, a z dużej liczby kształconych ludzi, jak widać, wychodzi szybko coś dobrego, czyli rozwój w innych dziedzinach, ponieważ mamy już ludzi potrafiących czytać, szanujących wiedzę, książki, poznających obce języki. Na pewno rozwojowi cywilizacji arabskiej sprzyjały kontakty handlowe ze Wschodem, Indiami. Dlaczego kultura Maurów z czasem weszła w okres zastoju? Odpowiedź na to pytanie także wyjaśnia działanie uniwersalnych mechanizmów rodzących cywilizacje i wygaszających ich rozwój.

Teraz spróbujmy ustalić, dlaczego kolebką Europy stała się Grecja. Do niej docierały echa i zdobycze cywilizacji Egiptu i Mezopotamii. Górzysta rzeźba terenu utrudniała dostęp najeźdźcom i powodowała, że zasiedlający go mieszkańcy mogli zająć się wynalazkami, nauką i sztuką. Rozwinięta linia brzegowa, liczne wyspy, zatoczki dawały schronienie żeglarzom, zanim posiedli sztukę radzenia sobie z silniejszym wiatrem i falą. Każda wyspa mogła sobie trwać jako niezależny politycznie byt, dzięki czemu wszędzie kwitła wynalazczość w dziedzinie myśli, organizacji państwa, kultu bogów i co tam się jeszcze urodziło. Na maleńkiej wyspie Kos, dla przykładu, zaczęła się historia europejskiej medycyny. 

Wielokrotnie wracać będę do pytania dlaczego, ponieważ ma magiczną moc. To przede wszystkim dzięki niemu nauka ma sens. Szukając odpowiedzi, odkrywamy bowiem uniwersalne reguły, które dotyczą także naszego życia. Będziemy dociekać prawdy, ustalając, dlaczego największym mocarstwem na ziemi są Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, dlaczego Europa na początku średniowiecza wlecze się w ogonie cywilizacji, a kiedy owa epoka się kończy, tak zwany “stary kontynent” przegania wszystkich i przywództwa nie oddaje nikomu aż do początków XX stulecia. 

A zastanawialiście się, dlaczego istnieje literatura i inne dziedziny sztuki? Jakieś powody muszą być. Ludzie nie trwonią energii na marne. Jeśli coś tworzą lub płacą za to swoją pracą i czasem, czyli pieniędzmi, to musi być do czegoś potrzebne. Pisałem już o tym trochę tu: Blog o literaturze, cele, odbiorcy, sens.  

To początek naszej poznawczej przygody. Do otwarcia roku szkolnego 2017/2018 zostało kilka dni. Zaproście do lektury mojego bloga innych Uczniów, Studentów, Nauczycieli, Rodziców. Uczniów i Studentów chcę wciągnąć w sidła wiedzy tak, by nie wiedząc nawet jak i kiedy, posiedli potrzebne im wiadomości i umiejętności. Nauczycieli i Rodziców chcę wspierać w ich trudzie kształcenia podopiecznych. 

Pomóżcie mi zatem, proszę. 

Jeśli masz ochotę wesprzeć finansowo działanie tego serwisu, przyczynić się do jego rozwoju, możesz dokonać wpłaty/przelewu na konto firmy: Sztuka Słowa PL, Tomasz Filipowicz.

Nr: 15 2490 0005 0000 4500 8617 6460 

Tytułem: SERWIS EDUKACYJNY 

Kategoria: Historia