Matura 2024! Jak napisać rozprawkę? Temat: Rola domu rodzinnego w życiu człowieka.

Rola domu rodzinnego w życiu człowieka.

WSTĘP:

Rodzina to pierwsza i na długo najważniejsza grupa osób, w której człowiek rozwija się, kształtuje swoje przekonania i chłonie kulturowy kapitał. Jej charakter, pozycja społeczna, system wartości nie przesądzają jednoznacznie, kim stanie się wychowany w niej młody mężczyzna czy kobieta. Będę dowodził prawdziwości tezy, że rodzinny dom wywiera wpływ ogromny na jednostkę i to oddziaływanie ma rozmaity charakter. 

KOMENTARZ:

Moi drodzy, pod pojęciem domu rodzinnego kryje się atmosfera, wystrój, architektura, okolica, otoczenie. To wszystko prawda, ale najważniejszym komponentem pozostają ludzie i więzi między nimi. Dom rodzinny to zatem matka, ojciec, dziadkowie, rodzeństwo, przyjaciele, sąsiedzi, stali bywalcy. Dlatego więc we wstępie od razu zajmuję się objaśnieniem, czym jest rodzina i jaka jest jej rola w życiu większości ludzi. W tezie posługuję się jednak wyrażeniem z tematu, żeby nie było wątpliwości, że właśnie na zadany temat piszę. Także dla uniknięcia nieporozumień rozpoczynam tezę od słów: będę dowodził prawdziwości tezy.

ARGUMENT: W domu rodzinnym wpaja się cechy charakteru i strategie działania, które, zdaniem starszych, doświadczonych krewnych, zapewnią dzieciom w przyszłości powodzenie, zamożność, sukces.

KOMENTARZ:

Wychowanie. Od tego należało zacząć. Formuje się dzieci w taki sposób, żeby współtworzyć z nimi wspólnotę opartą na tych samych wartościach. Kiedyś jednak starsi odejdą, a młodsi będą musieli radzić sobie sami. Potrzebne będą im więc umiejętności współżycia z innymi, zarabiania na życie, budowania majątku, bezpieczeństwa, zasługiwania na szacunek, akceptację.

PRZYKŁAD:

Minclowie z „Lalki” Bolesława Prusa byli rodem kupców. Poważny właściciel sklepu przy Podwalu wychowywał swoich synowców i przyjętego na praktykanta Rzeckiego tak, by radzili sobie jako sprzedawcy i handlowcy. Przede wszystkim starał się wyrobić w nich pewne nawyki i ukształtować cechy osobowości, które pomagały w fachu kupieckim odnieść sukces, a przynajmniej przetrwać. Minclowie stali się kimś w rodzaju zastępczej rodziny dla Ignacego Rzeckiego, który z najwcześniejszego dzieciństwa nie pamiętał mamy, a ojciec zmarł wtedy, kiedy chłopca należało zacząć przygotowywać do jakiegoś zawodu. Dzięki swemu pracodawcy mały Ignacy stał się cierpliwy, odpowiedzialny, uczciwy, oszczędny, obowiązkowy, uprzejmy dla klientów i zaangażowany. Przecież nie tylko postronni obserwatorzy, ale też sam Wokulski przyznawał wiele lat później, że sklep nie działałby tak doskonale, gdyby nie codzienna uważność, obecność i zaangażowanie Rzeckiego, dysponenta, czyli kierownika. Jego wpływ na funkcjonowanie spółki do handlu ze Wschodem także był niemały.

KONTEKST:

Trzej bohaterowie główni „Kamieni na szaniec” pochodzili z inteligenckich domów, gdzie dla wszystkich oczywista była prawda, że wykształcenie jest nie tylko drogą do zdobywania środków do życia, ale także do stania się w pełni człowiekiem. Zarówno matki jak i ojcowie angażowali się w działalność społeczną, należeli do pokolenia, które niepodległość wywalczyło i nowe państwo z wielkim wysiłkiem budowało. Ideałem ludzi zawdzięczających swoją pozycję wykształceniu był nieustanny intelektualny rozwój. Gdyby nie wojna, Jan Bytnar, Maciej Aleksy Dawidowski i Tadeusz Zawadzki, a także wielu innych, budowaliby przyszłość Rzeczpospolitej, rozwijaliby naukę, gospodarkę, edukację. 

KOMENTARZ DO KONTEKSTU i PRZYKŁADU POWYŻEJ: 

Moi Drodzy, ludzie przekazują potomstwu te strategie i działania, o których wiedzą, że sprawdziły się w ich przypadku. Czytajcie artykuł do końca. 

ARGUMENT:

Dla młodego człowieka dom rodzinny to pierwsza kuźnia jego charakteru i w niczym nie zmienia tego fakt, że w okresie dojrzewania nastolatki przechodzą fazę ostrego buntu, sprzeciwów i walki o niezależność.

PRZYKŁAD:

Postawa, zachowania nastoletniego Cezarego Baryki z „Przedwiośnia” Stefana Żeromskiego zdają się potwierdzać tezę, że dom rodzinny wcale nie musi kształtować młodego człowieka. Krnąbrny chłopak nie słuchał i nie szanował matki, ignorował społeczne reguły, porzucił szkołę, zaatakował dyrektora. Zażądał też przekazania rodzinnego majątku komunistom. Bunt młodzieńczy też przecież czemuś służy. Jest trudnym czasem kształtowania się niezależności młodej osoby. Im silniejszy autorytet, tym gwałtowniejsze przeciwko niemu sprzeciwy. Ojca jednak przy chłopaku nie było. Pojawił się po czasie. Cezary nie krył swoich poglądów, wysłuchiwał argumentów ojca. Niechętnie mu się podporządkowywał. Walka o niezależność i prawo do wyrażania własnych przekonań jest właśnie tym hartowaniem charakteru. Włączyć do tego wypada umiejętność słuchania, myślenia, szanowania przeciwnika w dyskusji, korygowania swojej wizji świata. Znamienne, niesłychanie znaczące jest to, że mimo faktu, że Polska była nic nieznaczącym słowem dla Cezarego, po przyjeździe do Warszawy wziął udział w obronie niepodległości. Jego ojciec o tę niepodległość walczył. W domu czcią niemal Seweryn otaczał książkę, której autor wspominał o jego dziadku, Grzegorzu Kalikście, który za poparcie dla powstania listopadowego na Litwie stracił majątek. Tradycja walki o wolną Polskę miała zatem głębokie korzenie w tym rodzie. Opowieść Seweryna o szklanych domach pokazała też, że obaj Barykowie posiadali dużą wrażliwość społeczną, a walka o poprawę losu najsłabszych pochłonęła najmłodszego z rodu w późniejszym czasie prawie bez reszty.

KOMENTARZ: 

Warto zapamiętać: dom to także miejsce formowania charakteru w pewnej kontrze, opozycji do wychowawców. Pamiętajcie też o jakże trudnych czasem umiejętnościach: słuchania, szanowania przeciwnika w sporze, panowania nad emocjami. 

KONTEKST: Eliza i Kleant, postaci z komedii Moliera, dzieci Harpagona miały mniej szczęścia niż Cezary. Ich rodzic stał się dla nich źródłem rzeczywistego utrapienia. Losy rodzeństwa stanowią także dowód, że rodzinny dom jest miejscem wykuwania się osobowości i że nawet ojciec, będący prawdziwym antywzorem, nie przekreśla szans na godną przyszłość i szlachetność charakteru potomstwa. Harpagon, człowiek surowy, skąpy, nawet bezduszny dla dzieci, słynął ze swej chciwości, trudnił lichwą, a w sąsiedztwie stał się tematem żartów z wielu powodów. Dzieci podjęły walkę o szczęście i udane życie. Umiały mu się przeciwstawić. Eliza potajemnie zaręczyła się z Walerym, a Kleant wszedł w otwarty konflikt z ojcem, domagając się, by zrezygnował z zamiaru poślubienia Marianny. Ich postawa stanowi świetny kontekst dla kształtowania charakteru Cezarego. Dorastanie młodego Baryki też nie przebiegało łagodnie i wiązało ze sporami w rodzinie.

KOMENTARZ:

Poniżej trzeci argument, przykład trzeci i trzeci kontekst. Macie rację, niepotrzebny ze względu na wymogi egzaminu. tutaj dodany dla poszerzenia Waszego spojrzenia i wiedzy. 

ARGUMENT: Dom rodzinny powinien być azylem, gdzie panuje ład, bezpieczeństwo, wiadomo czego się spodziewać. Nie bez powodu Anglicy nazywają dom twierdzą. To miejsce, gdzie zewnętrzne wpływy, wstrząsy, rewolucje nie burzą harmonii, nie mogą przeniknąć łatwo, bez oporu.                                                                                                                                                                               

PRZYKŁAD: Są teksty, które w przewrotny, groteskowy wręcz sposób ukazują, co się dzieje, gdy sprawy potoczą się zupełnie inaczej. Należy do nich „Tango” Sławomira Mrożka. Artur ma prawo być docenionym. Wydaje się, że to idealny syn, świetnie zapowiadający się młody człowiek. Wymaga dużo od siebie, jest pracowity, obowiązkowy, dobrze ubrany. Wybrał kierunki studiów zapewniające liczącą się pozycję w społeczeństwie. Niestety, w domu rodzinnym nie znajduje oparcia. Jego postawa nie jest uznawana za wartościową. Stąd poczucie zagubienia Artura i jego ostateczna klęska. Widać więc, ile znaczy zrozumienie i wsparcie najbliższych.

KOMENTARZ – pamiętajcie o możliwości zastosowania argumentu a à rebours – przez odwrotność. Kiedy dowodzimy, jak ważne dla roślin jest światło, pokażmy, co dzieje się, gdy panuje mrok. Pisząc o znaczeniu rodziny, możemy przedstawić sytuację, kiedy jest ona w stanie dekompozycji, degradacji.

KONTEKST: „Konrad Wallenrod” –

“Walter kochał swą żonę – lecz miał duszę szlachetną;

Szczęścia w domu nie znalazł, bo go nie było w ojczyźnie.”

Walter Alf z powieści poetyckiej Adamam Mickiewicza jako dojrzały człowiek musiał pozostawić dom, choć ten po raz pierwszy od wielu lat naprawdę mógł nazwać rodzinnym. Czuł się odpowiedzialny za większe dobro, jakim był kraj, lud, ojczyzna. Nie umiał spokojnie żyć, wiedząc, jaka przyszłość czeka Litwinów. Dokonał trudnego wyboru. Stał się postacią tragiczną, wyrzekł wielkiego dobra. Im bardziej je sobie cenił, tym mocniej chciał o nie zadbać w szerszym rozumieniu i na dłużej.

ZAKOŃCZENIE:

Dom rodzinny to jeden z ważniejszych znaków w świecie, który prowadzi przez życie. Wyniesiony z niego bagaż doświadczeń i kulturowy kapitał dają podpowiedź, o jakie wartości dobrze jest zadbać. Niekiedy wychodzi się z tego miejsca mocno poturbowanym, ale to tylko dowodzi prawdziwości tezy, że jego wpływ na przyszłość jest bardzo znaczący. 

OD AUTORA:

Korzystajcie z materiałów do woli, rozsyłajcie linki, dzielcie się ze znajomymi i przyjaciółmi. W dziale Jak pisać? znajdziecie więcej poradników, również te przeznaczone dla ósmoklasistów szykujących się do egzaminu na koniec szkoły podstawowej. 

Uczniom, Rodzicom szukającym bezpośredniego wsparcia w procesie edukacji proponuję zajarzenie do działu oferta lub bezpośrednio na stronę firmową Sztuka Słowa. Polecam Waszej uwadze treści pod zakładką REFERENCJE. Kontakt do mnie tam, gdzie KONTAKT 🙂 

a teraz SUPLEMENT:

Poniżej znajdziecie kolejny dowód na to, jak arcymądrą powieścią jest „Lalka”. Różne środowiska, nacje, grupy społeczne tworzyły zbiory reguł, zachowań, praktyk, które prowadziły, ich zdaniem, do powodzenia i sukcesu.

Oto wypowiedź starego Szlangbauma. Nie mówił dobrze po polsku. Autor zaznacza to, zostawiając pewne błędy, a i ja ich nie poprawiam.

„- Więc i cała pańska rodzina bawi się szaradami? – Wtrącił Wokulski.

– Nie tylko moja – odpowiedział Szlangbaum. – U nas, panie, niby u Żydów, jak się młodzi zejdą, to oni nie zajmują się, jak u państwo, tańcami, komplementami, ubiorami, głupstwami, ale oni albo robią rachunki, albo oglądają uczone książki, jeden przed drugim zdaje egamin albo rozwiązują sobie szarady, rebusy, szachowe zadanie. U nas ciągle jest zajęty rozum i dlatego Żydzi mają rozum, i dlatego, niech się pan nie obrazi, oni cały świat zawojują. U państwa wszystko się robi przez te sercowe gorączke i przez wojne, a u nas tylko przez mądrość i cierpliwość.”

Na lekcjach przypominam Uczniom, a właściwie to przywołuję wspomnienie Rzeckiego, który pamiętał powód, dla którego stary Jan Mincel wyrzucał z pracy każdego bez wyjątku i bez litości.  Pracownik przy poborze wynagrodzenia musiał wykazać się oszczędnościami z poprzedniej wypłaty. Jeśli tego nie zrobił, był zwalniany. Minclowie reprezentowali bardzo zachowawczy, konserwatywny styl prowadzenia interesów. Wokulski korzystał już z inżynierii finansowej, wspierał się kredytem, stosował dźwignię finansową. Poprzedni właściciele firmy działali ostrożnie, ale też zadowalali się znacznie mniejszym zyskiem. To, że stary przyjaciel Wokulskiego nigdy nie zaryzykował, nie założył własnej firmy, nie podjął wyzwania, też pewnie wynikało ze starej szkoły Minclów, wedle której lepsza była powściągliwość niż odwaga. No cóż, wszystko ma zalety i wady.

Warto zawsze nad sobą pracować, choć w niczym nie popadać w przesadę 🙂 

Dobrze też przypomnieć dwór w Soplicowie, kolebkę Tadeusza, rodzinny dom szlachcica polskiego. Tam nawet ściany uczyły patriotyzmu, a szacunek dla Kościuszki wskazywał także na rodzące się powoli tradycje demokratyczne. Po ojcu tytułowy bohater poematu Mickiewicza przejął poczucie obowiązku walki o wolność oraz zrozumienie przyrodzonych praw ludzi, także tak zwanych poddanych. Tadzio z Zosią nadali wolność chłopom i uwłaszczyli ich, uszczuplając w ten sposób swój majątek.

Nawłoć to takie Soplicowo z „Przedwiośnia”. Tu wychowanie utrudniało Hipolitowi dostrzeżenie potrzeb małorolnych i bezrolnych chłopów. Nie miał takiej społecznej wrażliwości jak jego przyjaciel, Cezary, który też wychował się w bogactwie, ale było ono czymś w tej rodzinie bardzo świeżym. Początki kariery zawodowej Seweryna były nader skromne, dom w Baku nie opierał się na trwałych, wielowiekowych fundamentach, trochę prawdy byłoby w stwierdzeniu, że posadowiono go na piasku.

Możemy też wspomnieć samego pana Żeromskiego, który wywodził się z bardzo biednej szlachty, w Warszawie podczas studiów przymierał głodem. Może dlatego z taką empatią, współczuciem i troską pochylał się nad każdym ludzkim istnieniem.

GARŚĆ LINKÓW NA ZACHĘTĘ, ŻEBY WAS  “PRZYTRZYMAĆ”  NA STRONIE I ZACHĘCIĆ DO POWROTÓW: 

Omówienia filmów na Klasyce Literatury i Filmu:

“Cinema Paradiso”

“Marzyciel” 

“Co gryzie Gilberta Grape’a”

“Forrest Gump”

“Amelia” 

“Dym”

WIĘCEJ W DZIALE FILM, KTÓRY JEST POD ZAKŁADKĄ BLOG. 

Na stronie Klasyki Literatury i Filmu znajdziecie opisy, recenzje, omówienia, analizy, rekomendacje wielu dzieł kinematografii i sztuki słowa. Warto się rozejrzeć. 🙂 

PONIŻEJ GARŚĆ LINKÓW DO MATERIAŁÓW SZCZEGÓLNIE POSZUKIWANYCH PRZEZ MATURZYSTÓW:

Omówienia:

“Wesela”

“Antygony”

“Innego świata”

“Balladyny”

“Makbeta”

“Lalki”

“Pana Tadeusza”

“Kamieni na szaniec”

“Mistrza i Małgorzaty”

“Dżumy”

Niektórym pozycjom z listy lektur poświęciłem kilka analiz, między innymi “Dziadom”, “Lalce”, “Zbrodni i karze”.  Dlatego warto skorzystać z wyszukiwarki na stronie (lupka). 

Autor pozdrawia i wyraża nadzieję, że jego praca, zamieszczane tu od lat materiały przyczynią się do eksplozji Waszego zainteresowania literaturą i wartościowym kinem. 🙂

Polecam Waszej uwadze artykuły, prace, nawet filmy na różnych platformach na temat tego, jak czytanie wpływa na mózg i rozwój osobowości. 

Kategoria: Jak pisać